Okazuje się, iż Polska jest wręcz w pewnym sensie onkologicznym paradoksem. Mianowicie chorujemy na nowotwory rzadziej, aniżeli średnia europejska, ale jednocześnie częściej umieramy z tego powodu. Poza tym im lepsza jest diagnostyka, tym większe są kolejki do specjalistów.
Jak zatem wygląda obecnie sytuacja polskiej onkologii?
Zasadniczo, gdy chcemy zapisać się na badanie genetyczne ze skierowaniem w odniesieniu do diagnostyki nowotworowej, mamy do czynienia z rokiem oczekiwania. Tak samo problematyczna jest chemioterapia, gdzie też terminy oczekiwania na podjęcie leczenia są kilku bądź też kilkunastomiesięczne. Lecznice mają coraz większe problemy z szybką pomocą chorym z nowotworami i aż 35,0% pacjentów wymagających leczenia onkologicznego otrzymuje je z coraz większym poślizgiem. Tak wynika z danych pochodzących z Narodowego Funduszu Zdrowia.
Generalnie powodem takiej sytuacji jest rosnąca liczba chorych. Przykładowo, do sierpnia 2023 roku lekarze wydali więcej kart DiLO, które otrzymują osoby z podejrzeniem nowotworu, aniżeli w całym 2018 roku. Faktycznie było to 242 tys. kart DiLO, czyli o 26,0% więcej niż w tym samym czasie 2021 roku i o 14,0% więcej niż w 2022 roku. Paradoksalnie jednak za tą złą wiadomością kryje się i dobra, jak bowiem tłumaczy Piotr Rutkowski, Szef Polskiego Towarzystwa Onkologicznego, oznacza to bowiem, iż nowotwory są znacznie skuteczniej rozpoznawane.
Taki stan rzeczy może być również powodem wprowadzenia Krajowej Sieci Onkologicznej, która rozszerzyła zastosowanie kart DiLO. Jednocześnie Wojciech Majchrzak z Radomskiego Centrum Onkologii uważa, iż główną przyczyną wzrostu liczby rozpoznań jest przede wszystkim dług zdrowotny wynikający z epidemii COVID-19. Poza tym rośnie też świadomość społeczna i coraz więcej osób zgłasza się na badania profilaktyczne, co jest bardzo dobrą wiadomością, bowiem daje szansę wykryć chorobę we wczesnym stadium, gdy szanse powodzenia leczenia są znacznie większe. Poza tym czynnikiem wpływającym na wzrost zachorowań na nowotwory jest również wzrost średniego wieku społeczeństwa.
Jednocześnie jednak taka sytuacja sprawia, iż coraz trudniej jest dotrzymywać wszystkich ustawowych wymogów w terminie. Warto bowiem pamiętać, iż otrzymując kartę DiLO pacjent wchodzi do systemu i zgodnie z przepisami do 28 dni od pierwszej wizyty powinien mieć wykonaną diagnostykę wstępną (bez owej karty terminy te są znacznie dłuższe). Z praktyki wynika jednak, iż w 2023 roku jedynie 65,0% diagnostyki wstępnej było realizowane na czas, co stanowi o 12,0% mniej niż w tym samym okresie roku 2021. Tak naprawdę wynika to najprawdopodobniej ze zwiększonej liczby pacjentów oraz opóźnień w dostarczaniu opisów badań przez radiologów, gdzie problemem są poważne braki kadrowe.
W sytuacji pogłębionej diagnostyki, która ma miejsce, gdy nowotwór jest już wykryty i trzeba sprawdzić dodatkowe parametry, mamy również rekordowo niski odsetek badań wykonanych terminowo. W 2018 roku było to 76,0%, w 2022 roku spadło to do 72,0%, a w roku obecnym wynosi niewiele ponad 70,0%. Jak podkreśla Wojciech Majchrzak, szpitale cały czas pracują nad dostosowaniem dostępności badań do potrzeb chorych, wydłużając czas pracy pracowni diagnostycznych i uruchamiając dodatkowe badania, także w weekendy z myślą o osobach aktywnych zawodowo.
Co jeszcze jest istotne w kontekście diagnostyki w kierunku rozpoznania choroby nowotworowej?
Otóż jak zauważa Maja Markowska-Tomar, rzecznik Narodowego Instytutu Onkologii w Gliwicach, generalnie liczby mówią same za siebie. W I półroczu bieżącego roku w owym instytucie udzielono 8340 pierwszorazowych porad ambulatoryjnych, wobec 8070 w tym samym okresie roku ubiegłego oraz 113 tys., a więc o ponad 10 tys. więcej, porad kontrolnych. Jednocześnie zwiększyła się również liczba zabiegów wykonanych na bloku operacyjnym. W owej placówce jest również więcej hospitalizacji, bowiem obecnie jest to niemal 18,5 tys., wobec 16,6 tys. w analogicznym okresie roku ubiegłego. Niestety pacjenci trafiają w bardziej zaawansowanym stanie, bowiem nie zostali zbadani na czas, a na przeszkodzie stanęła niestety oczywiście epidemia COVID-19 i to dziś stanowi największy problem.
Zasadniczo, jak podkreśla Erwin Strzesak z Wielkopolskiego Centrum Onkologii, rok obecny jest kolejnym z rzędu, gdy placówka ta pracuje na pełnych obrotach i nie można już bardziej przyspieszyć, chociażby ze względu na braki w personelu medycznym.
Z kolei Jakub Kosikowski z Naczelnej Izby Lekarskiej zauważa, iż placówki szpitalne ciągle poszukują personelu, tak naprawdę na już, oferując nawet kilkutysięczne dodatki dla rezydentów, a dla lekarzy zarobki rzędu kilkudziesięciu tysięcy zł. Niestety braki personelu medycznego są bardzo poważne i problem może narastać, bowiem na specjalizacji onkologicznej zajęte jest raptem co drugie miejsce.
Zdaniem ekspertów dużo może zmienić trwająca jeszcze reforma systemu, bowiem wprowadzana jest Narodowa Strategia Onkologiczna i Krajowa Sieć Onkologiczna, jednakże Joanna Frątczak-Kazana z Alivii Onkofundacji podkreśla, iż nadal brakuje nam planowanego nowego modelu organizacyjnego opieki nad pacjentami dla wybranych nowotworów, jak chociażby płuca, ginekologicznych i urologicznych, choć są to obszary, gdzie sytuacja pacjentów się poprawia.
Zdaniem z kolei Marii Libura z Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego, nadal mamy do czynienia w Polsce ze swego rodzaju onkologicznym paradoksem. Okazuje się bowiem, iż Polska jako kraj w porównaniu z innymi państwami europejskimi wykazuje się relatywnie niskimi wskaźnikami zachorowalności, niższymi niż średnia europejska, ale jednym z najwyższych wskaźników umieralności. Zestawienie tych parametrów niestety wskazuje, iż jakość opieki onkologicznej, a w tym dostępność i zakres diagnostyki czy też leczenia, nadal odbiegają od standardów większości krajów Unii Europejskiej.
Podsumowując, sytuacja polskiej onkologii oraz pacjentów onkologicznych niestety nie jest najlepsza. Okazuje się, iż statystycznie chorujemy na nowotwory rzadziej niż średnia europejska, ale jednocześnie częściej na nie umieramy. Problemy polskiej onkologii dotyczą w tej chwili już nie wykrywania chorób, bo z tym jakoś sobie jako kraj radzimy, jednak terminowość diagnostyki i leczenia, co sprawia, iż mamy do czynienia z większą umieralnością. Jednocześnie wprowadzane są reformy, jak chociażby Narodowa Strategia Onkologiczna czy też Krajowa Sieć Onkologiczna, które być może dokonają jakichś zmian w tym zakresie. Tym niemniej najpoważniejszym problemem są braki kadrowe, które niestety, jak wszystko na to wskazuje, będą się w najbliższym czasie pogłębiać. Poza tym problemem będzie również starzejące się społeczeństwo i dług zdrowotny z okresu epidemii COVID-19