Zgodnie z projektem podstawowa opieka zdrowotna ma koordynować leczenie pacjenta chorego przewlekle. Natomiast dokumentem potwierdzającym przebieg tegoż leczenia ma być indywidualny plan opieki medycznej. Obowiązek prowadzenia takiego planu wejdzie w życie z dnia na dzień, po ogłoszeniu nowych przepisów, a systemy informatyczne, ani lekarze, nie są na to gotowi.
Jak zatem nowy dokument w postaci indywidualnego planu opieki medycznej wpłynie na funkcjonalność służby zdrowia?
Zasadniczo rozporządzenie z 19 lipca 2023 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania zostało skierowane do opublikowania w Dzienniku Ustaw i wejdzie w życie dzień po ogłoszeniu. Przewiduje ono wdrożenie indywidualnych planów opieki medycznej, które mają zawierać określone plany diagnostyki, leczenia i opieki nad pacjentem. Dotyczyć ma ono osób, które cierpią na jedną z chorób, którymi lekarz podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) będzie się zajmował w ramach opieki koordynowanej. W ramach tej opieki pacjent ma mieć zapewnione dodatkowe konsultacje ze specjalistami, porady edukacyjne, dodatkowe pytania czy też porady dietetyczne.
Zasadniczo świadczenia opieki koordynowanej w ramach POZ, przy których pojawią się nowe obowiązki w związku z wdrożeniem indywidualnych planów opieki medycznej, obejmują diagnostykę i leczenie:
- nadciśnienia tętniczego, niewydolności serca, przewlekłej choroby niedokrwiennej serca oraz migotania przedsionków
- cukrzycy
- astmy oskrzelowej i przewlekłej choroby obturacyjnej płuc
- niedoczynności tarczycy oraz diagnostyki guzków pojedynczych i mnogich tarczycy
Obecnie według rozporządzenia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej gromadzi się zalecenia:
- wizyt kontrolnych
- porad edukacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę POZ lub lekarza POZ
- badań kontrolnych
- konsultacji dietetycznych realizowanych przez dietetyka
Po zmianach natomiast, według rozporządzenia w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania, trzeba będzie gromadzić dane dotyczące:
- oznaczenia podmiotu udzielającego świadczeń
- oznaczenia pacjenta
- oznaczenia osoby udzielającej świadczeń zdrowotnych
- informacji dotyczących stanu zdrowia oraz procesu diagnostyki, leczenia i opieki nad pacjentem
- informacji dodatkowych, istotnych dla procesu diagnostyki, leczenia i opieki nad pacjentem
Jednocześnie na bazie programu pilotażowego wytypowano choroby przewlekłe najczęściej diagnozowane w POZ, a które do tej pory wymagały kierowania pacjenta chociażby do kardiologa czy alergologa. Zatem lekarze w POZ będą mogli lepiej zająć się pacjentem, lecz jak się okazuje, będzie się to wiązało z dodatkowymi obciążeniami biurokratycznymi w postaci indywidualnego planu opieki medycznej. To zaś może oznaczać mniej czasu na rozmowy i analizę przypadku, a bardziej mechaniczne wypisywanie dokumentów, których brak może skutkować nałożeniem przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) kary.
Co jeszcze jest istotne w kontekście nowych obowiązków po stronie lekarzy i pielęgniarek?
Zasadniczo indywidualny plan opieki medycznej (IPOM) zaprojektowany został jako element dokumentacji indywidualnej zewnętrznej, czyli takiej, którą pacjent dostaje do ręki, jak chociażby książeczka szczepień. Docelowo ma być ono prowadzone za pośrednictwem platformy P1, czyli elektronicznej platformy usług publicznych w zakresie ochrony zdrowia, do której zasobów pacjent ma dostęp poprzez Internetowe Konto Pacjenta (IKP), jednakże do końca roku 2023 może być on prowadzony w wersji papierowej.
Tym samym dokument taki winien zostać wydany pacjentowi, a lekarz powinien pozostawić sobie kopię tego dokumentu. Trzeba również liczyć na to, że pacjent takiego planu nie zgubi i nie zapomni przynieść go na następną wizytę do lekarza bądź do koordynatora, żeby wpisał chociażby informacje z poradni dietetycznej. Pacjenci niestety najczęściej nie mają o tym pojęcia i dla nich brak wpisu w planie nie będzie miał żadnych konsekwencji, bowiem i tak będą mogli korzystać z kolejnych świadczeń.
Jak zauważa Tomasz Zieliński, wiceprezes Federacji Porozumienie Zielonogórskie, nie wszystkie przychodnie POZ są gotowe do wdrożenia nowych przepisów, stąd też organizacja Porozumienie Zielonogórskie wnioskowała o przedłużenie czasu na dostosowanie. Dlatego też wprowadzenie planu za pośrednictwem platformy P1 ma być wdrożone od 1 stycznia 2024 roku, a przeniesienie danych powinno następować automatycznie, o ile dostawcy prawidłowo zaprojektują systemy informatyczne.
Problem generalnie jest w tym, iż dane w IPOM są szersze niż informacje zapisywane przez lekarza, a po wprowadzeniu formy elektronicznej łatwiej będzie skontrolować czy lekarz nie uchyla się do obowiązku prowadzenia planu. Wizyty edukacyjne, porady dietetyka czy też kardiologa, będą musiały zostać dodatkowo wprowadzone do systemu przez koordynatora, a to oznacza konieczność odpowiedniego przeprojektowania obecnie używanych programów do prowadzenia dokumentacji medycznej oraz zaangażowania personelu w dodatkowe zadania.
Niestety patrząc na dane w IPOM nie sposób oprzeć się wrażeniu, iż powiela on informacje, które są już obecnie umieszczane w dokumentacji medycznej, prowadzonej dla każdego pacjenta przychodni. Lekarze mają obowiązek opracować taki plan od czasów wprowadzenia opieki koordynowanej w październiku 2022 roku, jednak w praktyce robiło to niewielu, uważając, iż dane są dostępne w każdej historii zdrowia i choroby pacjenta, a zatem nie ma potrzeby przepisywać po raz drugi tych samych informacji. Poza tym nie było jasne, czy plan ma być prowadzony na wewnętrzne potrzeby lekarza, czy też należy go wydać pacjentowi, by wiedział jak będzie przebiegała jego terapia.
W tej sytuacji oczywistym wydawało się, iż doprecyzowanie przepisów będzie się odbywało na poziomie regulacji dotyczących świadczeń finansowanych przez NFZ. Niestety Ministerstwo Zdrowia zdecydowało inaczej, zmieniając rozporządzenie w sprawie dokumentacji medycznej, które dotyczy również podmiotów komercyjnych, zaznaczając jednocześnie, iż przepisy te mają zastosowanie tylko do POZ finansowanych z publicznych pieniędzy.
Jak zatem oceniane jest nowe rozporządzenie i dodatkowe obowiązki po stronie lekarzy i pielęgniarek?
Generalnie niestety na etapie konsultacji uwzględniono niewiele spośród zgłaszanych uwag, dotyczących chociażby umożliwienia wprowadzania danych do planu przedstawicielom innych zawodów medycznych. Ostatecznie przesądzono, iż IPOM będzie uzupełniony przez lekarza POZ, pielęgniarkę POZ bądź koordynatora. Nawet zatem jeżeli dietetyk, który jest wymieniony w przepisach mówiących o tym, jak ma wyglądać opieka koordynowana, zrealizuje poradę, to nie będzie mógł on wpisać swoich zaleceń do planu. Podobnie będzie w przypadku opieki sprawowanej przez farmaceutę, psychologa czy też lekarza specjalistę spoza POZ.
Zastrzeżenia budzi również zakres danych w dokumencie, bowiem jest on szerszy niż w przepisach dotychczas obowiązujących w POZ. Tomasz Zieliński podkreśla, iż zaproponowane zmiany w zawartości IPOM na pewno utrudnią realizację świadczeń opieki koordynowanej poprzez dublowanie dokumentacji. Niewątpliwie zamieszczanie w dokumencie przekazywanym pacjentowi informacji zebranych od niego w wywiadzie nie ma żadnego uzasadnienia, a jedynie zwiększa biurokrację, gdyż wywiad trzeba będzie wpisywać dwukrotnie. Niestety nałożone obciążenie biurokratyczne nie wniosą do planu opieki niczego nowego, a zmniejszą jego czytelność.
Zasadniczo również zawartość IPOM jest określona w rozporządzeniu w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej i podobnie powinna być również określona w rozporządzeniu w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobów jej przetwarzania.
Podsumowując, w najbliższym czasie spodziewać się należy nowych biurokratycznych obowiązków wprowadzonych dla lekarzy i pielęgniarek w ramach POZ. Pojawić ma się bowiem nowy dokument w postaci indywidualnego planu opieki medycznej, którego obowiązek prowadzenia lada moment wejdzie w życie. Niestety systemy informatyczne ani lekarze nie są na to gotowi, a poza tym problem z tym jest taki, iż generalnie nie sposób oprzeć się wrażeniu, że ów dokument powiela informacje, które są już obecnie umieszczane w dokumentacji medycznej prowadzonej dla każdego pacjenta przychodni. Generalnie też zamieszczanie w dokumencie przekazywanym pacjentowi informacji zebranych od niego w wywiadzie też nie ma żadnego uzasadnienia i tak naprawdę nie spowoduje niczego więcej, aniżeli zwiększenie biurokracji. W praktyce zatem nowe obowiązki sprawić mogą, iż lekarz będzie miał mniej czasu na analizę stanu zdrowia pacjenta, ale więcej czasu poświęci na spełnienie biurokratycznych obowiązków.