Uregulowanie zawodów medycznych to z jednej strony profity, ale z drugiej strony też i odpowiedzialność. Po wielu latach starań kilkanaście zawodów medycznych zyskało ramy prawne, lecz nadal nie rozwiązano wielu problemów branży medycznej. W tym zakresie mamy bowiem do czynienia z brakiem regulacji dla osób, które oferują zabiegi medycyny estetycznej czy też usługi psychologiczne, co jest realnym zagrożeniem dla zdrowia pacjentów.
Co zatem wiemy dziś o uregulowaniu zawodów medycznych w naszym kraju?
Zasadniczo dobiegły końca prace w Sejmie RP nad ustawą o niektórych zawodach medycznych i została ona skierowana do podpisu prezydenta RP. Jej losy generalnie ważyły się do ostatniej chwili, a przedstawiciele części zawodów medycznych, jak chociażby terapeuci uzależnień, zdawali sobie sprawę, że regulacje są im bardzo potrzebne, a szanse na samodzielną ustawę dla ich zawodu są niewielkie. Stąd też są oni niezwykle zadowoleni, że profesja ta znalazła się w przyjętym akcie prawnym.
Inni natomiast, jak chociażby dietetycy, do końca walczyli licząc, że uda im się pozostać poza ustawą i doprowadzić do uchwalenia własnej ustawy zawodowej i niezależnego samorządu. Ostatecznie znaleźli się oni w ustawie o niektórych zawodach medycznych, ale tylko częściowo. Jednocześnie jeszcze inni, jak chociażby logopedzi, poddawali w wątpliwość sens umieszczania ich w procedowanym akcie prawnym, skoro, w zależności od tego, gdzie wykonują taką pracę, może być ona uznawana za zawód medyczny bądź też nie, więc wywalczyli sobie wykreślenie z projektu. Wszyscy jednak, niezależnie od motywacji, zdają sobie sprawę, że przyjęta ustawa jest rozwiązaniem fragmentarycznym i tymczasowym.
Ostatecznie zatem ustawa o niektórych zawodach medycznych ureguluje obecnie następujące profesje:
- asystentka stomatologiczna
- elektroradiolog
- higienistka stomatologiczna
- instruktor terapii uzależnień
- opiekun medyczny
- optometrysta
- ortoptystka
- podiatra
- profilaktyk
- protetyk słuchu
- technik farmaceutyczny
- technik masażysta
- technik ortopeda
- technik sterylizacji medycznej
- terapeuta zajęciowy
- dietetyk udzielający świadczeń finansowanych przez NFZ
Wprowadzenie ustawy sprawi, iż powstanie obowiązkowy Centralny Rejestr Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego. Poza tym tytuły zawodowe podlegać będą ochronie prawnej i uregulowana zostanie również kwestia podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez zweryfikowane podmioty. Z tytułu podnoszenia kwalifikacji zawodowych przysługiwać będzie 6 dni płatnego urlopu w ciągu roku, a o odpowiedzialności zawodowej rozstrzygać będzie komisja odpowiedzialności zawodowej.
Jakie zawody zatem nie doczekały się jeszcze uregulowania w zakresie zawodów medycznych?
Generalnie przepisów nie doczekał się chociażby jeszcze zawód kosmetologa, a próba uregulowania tej profesji skończyła się w 2022 roku sprzeciwem Naczelnej Izby Lekarskiej. Niestety nie wypracowano później alternatywnego rozwiązania i kosmetolodzy nadal nie mają regulacji zawodowych, pomimo, iż wykonują oni wiele zabiegów, które mogą skończyć się dla pacjenta poważnymi powikłaniami.
Jak zauważa kosmetolog Agnieszka Murkowska, właściciel gabinetu Nice Med, brak regulacji prawnych daje duże możliwości osobom, które nie mają żadnego wykształcenia w tym zakresie. Przykładowo mieliśmy już do czynienia z przypadkiem, gdy zabiegi przy wykorzystaniu nici liftingujących przeprowadzała bardzo młoda osoba po szkole gastronomicznej, która jedynie skończyła jakieś kursy. Niestety istnieją na rynku podmioty szkoleniowe, które tak naprawdę nie patrzą kogo szkolą, a jedynie nastawione są na zysk.
Z praktyki wynika również, iż często klient nie pyta o dyplom, gdy trafia do pięknie urządzonego i nowoczesnego gabinetu. W tym aspekcie tę niepewność można by usunąć wprowadzając chociażby system licencji, tak jak ma to miejsce chociażby w Stanach Zjednoczonych. Na razie jednak, wobec tak niepewnej sytuacji prawnej, kosmetolodzy często decydują się uzupełniać wykształcenie o pielęgniarstwo, pomimo, iż często są to już osoby z długoletnim doświadczeniem zawodowym w tym zakresie. Chodzi bowiem o to, by mieć drugi zawód medyczny z konkretnymi regulacjami prawnymi, bowiem jako kosmetolodzy nie mają oni żadnego własnego samorządu zawodowego, jak to ma miejsce w przypadku chociażby pielęgniarek i położnych.
Generalnie na problem medycyny estetycznej warto również spojrzeć nieco szerzej, bowiem wymaga on pilnego rozwiązania, lecz nie uda się tego uczynić bez porozumienia z innymi zawodami medycznymi. Jak zauważa Agnieszka Murkowska, nie istnieje obecnie w Polsce kierunek czy specjalizacja pod nazwą medyczna estetyczna dla lekarzy, a więc lekarze w zasadzie uczą się szczegółowych technik na takich samych kursach, jak kosmetolodzy.
Warto w tym momencie byłoby się zastanowić nad innymi kursami, jeżeli chodzi o zakres dla lekarzy i dla kosmetologów, bo teraz bowiem sytuacja jest wręcz kuriozalna. W praktyce bowiem kosmetolog zna doskonale budowę skóry, natomiast niekoniecznie zna się na tym lekarz, mający specjalizację chociażby z psychiatrii. Lecz to lekarz może wykonywać zabiegi z botoksem czy wypełniaczami, pomimo, że nie wie jaki rodzaj cery ma dana pacjentka.
Jakie jeszcze zawody medyczne wymagałyby uregulowania w najbliższym czasie?
Otóż kolejnym obszarem wymagającym zmian jest na pewno psychologia. Wprawdzie obowiązuje tutaj ustawa z 8 czerwca 2001 roku o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów (Dz.U. z 2019 r. poz. 1026 ze zm.), lecz nigdy nie został powołany samorząd zawodowy, dlatego nie jest nadawane prawo wykonywania zawodu, ani nie ma kto czuwać nad jego prawidłowym wykonywaniem. W tym kontekście Oktawia Zarzecka, radca prawny i właściciel Kancelarii Radcy Prawnego Oktawia Zarzecka, specjalizująca się w pomocy prawnej dla psychologów i psychoterapeutów, podkreśla, iż rynek usług psychologicznych w naszym kraju wymaga wprowadzenia takich przepisów, które będą gwarantowały specjalistom bezpieczne i stabilne warunki świadczenia usług, a klientom, iż trafili oni do specjalisty, który ma odpowiednią wiedzę, kwalifikacje i umiejętności, które pozwalają na właściwe świadczenie usług.
W powyższym kontekście warto zauważyć, iż mamy tutaj do czynienia ze szczególnym rodzajem pomocy i materią szczególnie wrażliwą, bowiem związaną z ludzką psychiką. Tymczasem obecnie, szczególnie w obszarze usług komercyjnych, brakuje skutecznych rozwiązań prawnych, które pozwalałyby na weryfikację osób wykonujących zawód psychologa, jak i tych, które dopiero rozpoczną jego wykonywanie.
W powyższym zakresie próba rozwiązania problemu podjęta została przez posłów Sejmu RP w październiku 2021 roku, lecz projekt nowych przepisów nigdy nie wyszedł poza komisję polityki społecznej i rodziny. Tymczasem uregulowanie takie rozwiązywałoby wiele kwestii związanych z działaniami psychologicznymi, gdzie wątpliwości pojawiają się już chociażby na etapie ustalania, czy psycholog jest zawodem medycznym i jak wygląda kwestia prowadzenia przez niego dokumentacji.
Na pewno ważnym byłoby określenie co składa się na taką dokumentację oraz czy istnieje obowiązek jej prowadzenia, zasady udostępniania i przechowywanie w świetle tajemnicy zawodowej oraz przepisów o ochronie danych osobowych, jak i to, jaka powinna być ścieżka postępowania z taką dokumentacją w przypadku śmierci psychologa czy też klienta. Niestety nie ma już szans na wypracowanie nowych rozwiązań podczas obecnej kadencji Parlamentu RP. Jednakże zatem, jeśli wziąć pod uwagę ryzyko, jakie codziennie jest udziałem pacjentów, nowy rząd winien rozmowy z przedstawicielami wszystkich profesji medycznych potraktować jako swój absolutny priorytet. Zwłaszcza, że jak pokazuje doświadczenie, znalezienie wspólnego mianownika bywa niekiedy karkołomnym zadaniem.
Podsumowując, ustawa o niektórych zawodach medycznych, przekazana obecnie do podpisu Prezydenta RP, ma szansę uregulować wiele kwestii dla wielu zawodów medycznych. To oznacza z jednej strony profity, ale z drugiej strony też i większą odpowiedzialność, a dla pacjentów z kolei większy poziom bezpieczeństwa. Niestety pozostały jednak kwestie pewnych zawodów medycznych, których owa ustawa nie obejmuje i dotyczy to chociażby braku uregulowań w zakresie kosmetologii, medycyny estetycznej czy też usług psychologicznych. Niestety brak ram prawnych i nadzoru nad tą dziedziną branży ochrony zdrowia jest realnym zagrożeniem dla zdrowia pacjentów. Należy zatem mieć nadzieję, iż nowy parlament i wyłoniony wówczas rząd potraktuje uregulowanie tych kwestii jako swój absolutny priorytet.