Przedstawiciele Narodowego Funduszu Zdrowia przedstawili swoją propozycję w odniesieniu do zmian zasad leczenia w zakresie psychiatrii. Tutaj urzędnicy proponują, abyśmy mieli do czynienia z ryczałtem na populację chorych, z zapłatą za usługę oraz odrębnym finansowaniem tak zwanego osobodnia w szpitalu. Lekarze są do tej propozycji nastawieni dość sceptycznie.
Jakie zatem zmiany w zakresie leczenia psychiatrycznego proponują urzędnicy Narodowego Funduszu Zdrowia?
Zdaniem urzędników Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) ambulatoryjne centra zdrowia psychicznego (ACZP) miałyby zastąpić obecne centra zdrowia psychicznego, gwarantując efektywniejsze wydawanie publicznych pieniędzy. Każde z takich ACZP miałoby się składać z trzech poradni, mianowicie:
- poradnia zdrowia psychicznego
- poradnia psychologiczna
- poradnia leczenia nerwic
Ponadto w ramach ACZP miałby się znaleźć również oddział dzienny i placówka taka miałaby udzielać świadczeń w miejscu zamieszkania pacjenta, a zatem w domu rodzinnym czy też domu pomocy społecznej. Ponadto, lecz już nie obligatoryjnie, placówki te mogłyby świadczyć usługi w hostelu, a poza godzinami pracy poradni, wprowadzić mogłyby również pomoc doraźną w zakresie pomocy nocnej i świątecznej.
Przedstawiciele NFZ proponują zabezpieczenie 25 łóżek na 100,0 tys. mieszkańców w oddziałach psychiatrycznych, do której przyjmowane są osoby bez ich zgody. Placówka taka będzie mogła również prowadzić ACZP i tutaj proponowane są dwa warianty finansowania, mianowicie ryczałt oraz opłata za usługę. W pierwszym wariancie świadczenie na rzecz centrum byłoby iloczynem wielkości populacji leczonych pacjentów i stawki za osobę leczoną. Z pierwszych przymiarek wynika, iż stawka ta miałaby wynosić 1.700,00 zł. Pod uwagę brany byłby również wskaźnik jakościowy, a liczba leczonych ustalana byłaby z góry.
W drugim wariancie na wysokość świadczenia składałaby się liczba zrealizowanych jednostek rozliczeniowych, pomnożona przez punkt rozliczeniowy, z uwzględnieniem wskaźnika jakościowego. Tym samym wynika z tego, iż wbrew wcześniejszym zapewnieniom, urzędnicy NFZ nie wykluczają powrotu do finansowania psychiatrii na zasadzie fee for service.
Generalnie należy pamiętać, iż zgodnie ze swym planem finansowym na 2024 rok NFZ na psychiatrię i leczenie uzależnień przekaże 5,94 mld zł, gdzie rok wcześniej kwota ta wyniosła 5,34 mld zł. W tym aspekcie Wojciech Konieczny, wiceminister zdrowia odpowiedzialny za ten obszar medycyny, uważa, iż w roku 2025 psychiatria potrzebuje dodatkowych 1,5 do 2,0 mld zł.
Z analizy przeprowadzonej przez urzędników NFZ wynika, iż na umowy ze 117 centrami zdrowia psychicznego, które swym zasięgiem obejmują ponad 50% populacji naszego kraju, w 2024 roku przeznaczono 2,2 mld zł, a tym samym objęcie takim zasięgiem działania całej populacji kosztowałoby 4,6 mld zł, co byłoby dla NFZ nieopłacalne.
A jak zatem obecnie wygląda sytuacja z leczeniem psychiatrycznym w naszym kraju?
Pamiętać należy przede wszystkim, iż od ponad 6 lat trwa w Polsce pilotaż psychiatrii środowiskowej, oparty właśnie na centrach zdrowia psychicznego. Ów mechanizm działania przedłużony został do połowy 2025 roku i obecnie realizuje go właśnie 117 takich placówek, zapewniając opiekę dla ponad 50,0% dorosłych mieszkańców Polski. Centra takie otrzymują zryczałtowaną stawkę za każdego mieszkańca dzielnicy, gminy czy też powiatu, zamieszkiwanego przez 75,0 do 150,0 tys. osób. Stawka ta wynosi 151,48 zł za osobę rocznie.
Tak naprawdę istnieją dwa rodzaje centrów zdrowia psychicznego, gdzie typ A oprócz opieki ambulatoryjnej daje również możliwość hospitalizacji na oddziale całodobowym. Placówki takie najczęściej znajdują się przy szpitalach, natomiast typ B oferuje jedynie świadczenia ambulatoryjne.
Oba owe rodzaje centrów zdrowia psychicznego prowadzą punkty zgłoszeniowo-koordynacyjne, gdzie o każdej porze dnia i nocy, bez umawiania wizyty, zgłosić może się osoba w kryzysie psychicznym. Osoba taka zostanie przyjęta przez psychologa lub psychoterapeutę, a w razie potrzeby odesłana do lekarza. Centra zdrowia psychicznego dysponują również zespołami wyjazdowymi, które udzielają pacjentom pomocy w terenie i same szukają osób potrzebujących pomocy psychiatrycznej oraz zatrudniają asystentów zdrowienia. Owi asystenci to osoby z doświadczeniem choroby lub kryzysu psychicznego, które po odpowiednim szkoleniu pomagają pacjentom w procesie zdrowienia.
Jak zatem oceniane są proponowane przez urzędników NFZ zmiany w zakresie leczenia psychiatrycznego w naszym kraju?
Generalnie część ekspertów jest zdania, iż nowe zasady leczenia psychiatrycznego, proponowane przez urzędników NFZ, są powrotem do dawnego i bardzo nieefektywnego modelu leczenia psychiatrycznego, który stwarzał niepotrzebne kolejki do specjalistów. W tym kontekście prof. Andrzej Kokoszka, kierownik II Kliniki Psychiatrycznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego i koordynator Bródnowskiego Centrum Zdrowia Psychicznego, podkreśla, iż mamy do czynienia z groźbą „stomatologizacji” psychiatrii, gdzie chodzi tutaj głównie o ryzyko, że ludzie będą głównie leczyć się prywatnie. W takiej sytuacji doszłoby niestety do podziału na pacjentów biednych oraz bogatych.
Z kolei dr Tomasz Rowiński, psycholog oraz członek think tanku „SGH dla ochrony zdrowia”, podkreśla, iż proponowane przez urzędników NFZ zmiany doprowadzą do tego, że co najmniej 1/3 obecnych centrów nie będzie działać z uwagi na brak opłacalności. Tutaj zatem konieczne będą zwolnienia dużej części personelu, między innymi chociażby asystentów zdrowienia, którzy obecnie w ogóle nie są ujęci w rozliczeniach z NFZ, a ogrywają bardzo pozytywną rolę w powrocie pacjentów do zdrowia.
Z kolei Mikołaj Sinica, lekarz pracujący w Centrum Zdrowia Psychicznego i członek Naczelnej Rady Lekarskiej, oddelegowany do powołanego niedawno ministerialnego zespołu do spraw reformy psychiatrii, zauważa, iż centra zdrowia psychicznego generalnie zapewniały holistyczne podejście do pacjenta. Dawały one bowiem możliwość organizacji opieki, uwzględniając zarówno potrzeby populacyjne w regionie, jak i indywidualne potrzeby pacjentów, bez patrzenia na pojedyncze porady. Dziś bowiem, jeśli jest taka potrzeba, można było w takim centrum zatrudnić asystenta zdrowienia, terapeutę środowiskowego, psychodietetyka, pracownika socjalnego, jak i nawet doradcę zawodowego.
To wszystko razem dawało możliwość lepszego leczenia, zwiększenia profilaktyki, zmniejszenia liczby hospitalizacji oraz ostatecznie szybszego powrotu do zdrowia dla pacjenta. Ponadto, w dobrze zorganizowanym centrum zdrowia psychicznego pacjent otrzymać mógł opiekę znacznie lepszą, aniżeli nawet w systemie prywatnym.
Podsumowując, urzędnicy NFZ proponują zmianę zasad dotyczących leczenia psychiatrycznego w naszym kraju. Chcą oni bowiem zrezygnować z prowadzonego od 6 lat pilotażu w postaci centrów zdrowia psychicznego, a w to miejsce wprowadzić ambulatoryjne centra zdrowia psychicznego, oparte jednak na innych zasadach rozliczeniowych. W tym momencie mowa jest o ryczałcie na populację chorych, o zapłacie za usługę czy też odrębnym finansowaniu osobodnia w szpitalu. Niestety eksperci i lekarze są bardzo sceptycznie nastawieni do nowej propozycji, albowiem ich zdaniem powrócimy do nieefektywnego modelu leczenia osób w kryzysie psychicznym, który był poprzednio w Polsce, a poza tym podzielimy leczenie psychiatryczne na to dostępne dla bogatych i biednych, utrudniając tym drugim dostęp do fachowej pomocy. Niewątpliwie lepiej by było, aby kontynuować leczenie psychiatryczne oparte na sprawdzonym już programie pilotażowym i centrach zdrowia psychicznego oraz tak dobrze odbieranych przez pacjentów asystentach zdrowienia, czyli osobach po kryzysie psychicznym, które po odpowiednim szkoleniu pomagają innym.