W roku obecnym weszły w życie zmiany dotyczące prowadzenia psychoterapii. Obecnie bowiem można ją prowadzić bez względu na rodzaj ukończonych studiów, a zatem prawo do wykonywania tego zawodu mają zarówno absolwenci kierunków z nim związanych, jak i również wszelakich innych. Na sformalizowanie czekają z kolei zmiany dotyczące dostępności do tabletek antykoncepcyjnych zwanych „dzień po”.
Co zatem jest istotne w kontekście zmian, które już nastąpiły, a dotyczących psychoterapii?
Otóż po zmianach, które weszły w życie 1 stycznia 2024 roku, psychoterapię prowadzić można bez względu na rodzaj ukończonych studiów. Obecnie bowiem prawo do wykonywania tego zawodu mają zarówno absolwenci kierunków związanych z psychoterapią, jak i chociażby absolwenci filozofii czy też geodezji. Wynika tak ze znowelizowanego art. 5 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. z 2022 r. poz. 2123 ze zm. zwana dalej ustawą o zdrowiu psychicznym).
Zmiany te zawarte zostały w ustawie z 17 sierpnia 2023 roku o niektórych zawodach medycznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1972). Zgodnie z nowymi przepisami psychoterapię prowadzić może osoba, która:
- posiada certyfikat psychoterapeuty
- posiada tytuł zawodowy lekarza lub magistra, a co istotne, bez wskazania wymaganego kierunku studiów
- udokumentowała ukończenie podyplomowego szkolenia w zakresie oddziaływań psychoterapeutycznych.
Nowelizacja ta wprowadziła również definicję psychoterapii, którą określiła jako celowe i planowane oddziaływania psychologiczne, zmierzające do złagodzenia lub usunięcia objawów zaburzenia oraz do poprawy funkcjonowania psychicznego i społecznego, wspierające dążenia jednostki lub rodziny do zdrowia i rozwoju, kierowana do osób z zaburzeniami psychicznymi.
Jak zatem wskazują przedstawiciele Polskiej Rady Psychoterapii, po raz pierwszy psychoterapia i psychoterapeuci w naszym kraju uzyskali minimalną regulację prawną na poziomie ustawowym. Jednocześnie osoby korzystające z psychoterapii w podmiotach prowadzących działalność leczniczą będą miały dostęp do psychoterapii prowadzonej przez osoby posiadające potwierdzone zaświadczeniami kwalifikacje, zdobyte podczas podyplomowego całościowego szkolenia, które od 2024 roku obowiązkowo musi zawierać również superwizję psychoterapii, staże czy też psychoterapią własną.
Zatem wynika z tego, iż nowe brzmienie ustawy o zdrowiu psychicznym powinno być jedynie tymczasowym i minimalnym zabezpieczeniem, a wszyscy liczą na to, iż rząd przygotuje tutaj całościową ustawę o zawodzie psychoterapeuty.
Jak zatem oceniane jest wprowadzenie obecnych rozwiązań dotyczących psychoterapii?
Zasadniczo nie wszyscy są pozytywnie ustosunkowani do wprowadzonych zmian odnośnie do psychoterapii. Przykładowo przedstawiciele Polskiego Towarzystwa Terapii Poznawczej i Behawioralnej wyrażają zaniepokojenie zapisaniem na poziomie ustawowym dopuszczenia do szkoleń prowadzenia psychoterapii jako metody leczenia, a nie tylko jako oddziaływania samo rozwojowego osób z dowolnym wyższym wykształceniem magisterskim.
Przedstawiciele tego gremium podkreślają, iż dla jakości psychoterapii kluczowa staje się tutaj rola stowarzyszeń akredytujących kursy i należy mieć nadzieję, iż zwłaszcza duże, renomowane organizacje o długoletniej tradycji, będą dbały zarówno o wysoki poziom szkoleń z psychoterapii, w tym również w zakresie wstępnych wymagań merytorycznych wobec kandydatów przyjmowanych na szkolenia oraz istotności wiedzy psychologicznej. Ustawa bowiem wprost definiuje psychoterapię jako oddziaływanie psychologiczne. Jednocześnie należy mieć nadzieję, iż przedstawiciele tych stowarzyszeń dbali będą przede wszystkim o dobro pacjentów, a w mniejszym stopniu o interesy ośrodków szkolących.
A jakich zatem zmian oczekiwać należy z kolei w odniesieniu do dostępności tabletek antykoncepcyjnych zwanych „dzień po”?
Zasadniczo w zgodzie z zapowiedziami premiera Donalda Tuska już w najbliższym czasie rząd zamierza znowelizować przepisy, które stanowią dziś o możliwości zakupu pigułki antykoncepcyjnej „dzień po” wyłącznie na receptę. Istota zatem projektowanych rozwiązań sprowadza się do uchylenia przepisu, który wprowadził owo nadmiarowe ograniczenie, przywracając w ten sposób stan sprzed lipca 2017 roku. Tym samym zmiana ustawy – Prawo farmaceutyczne opublikowana została w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów. Jak deklarował premier Donald Tusk, po rozmowach wewnątrz koalicji rządowej zdecydowano, iż jako rząd wspólnie zaproponowana zostanie zmiana tej ustawy, a dokładnie w tym punkcie, dzięki czemu te środki antykoncepcyjne będą dostępne bez recepty.
Chodzi w tym względzie o uchylenie ust. 1a w art. 23a ustawy z 6 września 2001 roku – Prawo farmaceutyczne, który wszedł w życie 23 lipca 2017 roku. Otóż artykuł ten stanowi, iż produkty lecznicze dopuszczone do obrotu i wskazane w charakterystyce produktu leczniczego do stosowania w antykoncepcji, można nabywać wyłącznie na receptę.
Jak zatem argumentują przedstawiciele Ministerstwa Zdrowia, było to rozwiązanie, które w sposób odgórny, wręcz siłowy i nie korespondujący z już funkcjonującymi pozwoleniami na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego oraz dotyczącą tej procedury dokumentacją, wymusiło kategorię dostępności „wydawane z przepisu lekarza” dla wszelakich środków antykoncepcyjnych. I to pomimo, iż potencjalnie niektóre z nich mogłyby bez tego rodzaju ingerencji pozostawać dostępne w sprzedaży odręcznej, a zatem bez przepisu od lekarza, bowiem w taki sposób dopuszczone zostały do obrotu.
Należy w tym miejscu podkreślić, iż nie miało to związku z bezpieczeństwem stosowania danego produktu, bowiem kwestie bezpieczeństwa badane są przez ekspertów podczas procedury jego dopuszczenia do obrotu. Zgodnie z zamierzeniami rządu, nowelizacja w tym zakresie powinna zostać przyjęta w I kwartale 2024 roku, a zatem od tego momentu zakładać można, iż tabletki antykoncepcyjne „dzień po” dostępne będą bez recepty.
Podsumowując, w aspektach dotyczących funkcjonowania rynku medycznego spodziewać się należy zmian dostępności leków antykoncepcyjnych, w tym tabletki „dzień po”, które powinny wejść w życie w I kwartale bieżącego roku. Spodziewać się należy, iż od tego momentu tabletki te dostępne będą bez recepty. Z kolei od 1 stycznia obecnego roku obowiązują już nowe zasady dotyczące psychoterapii i obecnie prawo do wykonywania tego zawodu posiadać będą zarówno absolwenci kierunków związanych z leczeniem psychoterapeutycznym, jak i wszelakich innych kierunków, bowiem wystarczy wykształcenie wyższe z tytułem magistra oraz udokumentowanie ukończenia podyplomowego szkolenia w zakresie oddziaływań psychoterapeutycznych.