Wygląda na to, iż mamy obecnie do czynienia z wygaszaniem opieki koordynowanej w podstawowej opiece zdrowotnej, co może znacznie wydłużyć kolejki do lekarzy specjalistów. Zdaniem lekarzy i pacjentów, jest to niestety odwracanie programu, który pozwolił już uratować tysiące obywateli naszego kraju.
O czym zatem powinniśmy wiedzieć w kontekście wygaszania opieki koordynowanej?
Przykładowo 104,00 tys. zł winny jest Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) lekarzowi z województwa lubelskiego, który prowadził poradnie podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) dla 5.000 osób. Ta kwota jest należnością za nadwykonania w opiece koordynowanej, czyli za porady i badania, które nie mieszczą się w kwocie, na jaką poradnia POZ podpisała umowę z NFZ. Warto tutaj podkreślić, iż tak naprawdę owe nadwykonania to dodatkowe, niezbędne świadczenia wykonane u chorych ludzi, które znacznie przyspieszyły diagnozę i leczenie.
Owe 104,00 tys. zł są zbiorczą kwotą za nadwykonania za II i III kwartał 2024 roku. Jak podkreśla dr Tomasz Zieliński, wiceprezes skupiającej właścicieli poradni POZ Federacji Porozumienie Zielonogórskie, w lubelskim jest to ostatni lekarz, który czeka na pieniądze za nadwykonania w II kwartale bieżącego roku, bowiem o pozostałych lekarzy organizacja ta już się skutecznie upomniała. Niestety gorzej jest w innych województwach, jak chociażby w województwie śląskim, bowiem tutaj tak naprawdę nie wiadomo czy NFZ w ogóle za owe wszystkie nadwykonania zapłaci.
Jak dostrzega Dominik Lewandowski, wiceprezes Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce do spraw praktyk i systemu opieki zdrowotnej, prowadzący poradnie POZ na Śląsku, śląski oddział NFZ bardzo niechętnie płaci za nadwykonania. Skutkować to może tym, iż lekarze, którzy angażowali się w opiekę koordynowaną, włączając do programu więcej pacjentów niż wskazywałby na to kontrakt, przestaną zlecać im zaawansowane badania i wyślą do specjalistów. Tym samym pacjent stanie w długiej kolejce, chociażby do kardiologa czy endokrynologa, a postawienie diagnozy oraz wdrożenie leczenia odsunie się w czasie.
Według danych NFZ w I kwartale 2024 roku opiekę koordynowaną w POZ realizowało 2.009 podmiotów i obejmowała ona 14.368.821 osób. Zdaniem Dominika Lewandowskiego jest to wysoce frustrujące dla pacjentów, którzy dostali nową jakość w postaci łatwo dostępnych badań i konsultacji specjalistów, a zaraz może się okazać, że powrócimy do sytuacji, jaka panuje chociażby w ambulatoryjnej opiece specjalistycznej, gdzie na wizyty u kardiologa czeka się nawet rok. Niestety właśnie w opiece koordynowanej może być już niedługo podobnie i pacjent będzie czekał na poradę kilka miesięcy, bowiem budżet został wykorzystany, a lekarz niewątpliwie nie może kredytować działalności NFZ.
Lekarz ten, sam prowadząc poradnię POZ, nie ma większych problemów z nadwykonaniami, bowiem ograniczył zakres owej opieki i jest ona proponowana jedynie w dwóch ścieżkach, mianowicie kardiologicznej i diabetologicznej. Niewątpliwie chciałby on ją rozszerzyć, lecz na rzetelną poradę w ramach opieki koordynowanej trzeba mieć czas. Taka porada trwa bowiem co najmniej pół godziny, a jeśli wykonuje się między 900, a 1.000 porad w miesiącu, to tyle czasu wygospodarować jest bardzo trudno.
Same nadwykonania są problemem w większości poradni POZ, bowiem placówki te muszą pieniądze niejako wykładać, z uwagi na to, że specjaliści czy też laboratoria, z którymi podpiszą umowę, muszą dostać pieniądze. Poza tym kosztowny jest również sprzęt, który jest wypożyczany bądź kupowany, żeby móc wykonywać specjalistyczne badania na miejscu, jak chociażby aparat do USG, w tym UKG serca. Niestety najbardziej frustrująca w tym wszystkim jest świadomość, że nie można tutaj pomóc pacjentom.
Co jest zatem podstawą problemów z opieką koordynowaną w naszym kraju?
Warto sobie przypomnieć, iż tak naprawdę wprowadzana w październiku 2022 roku opieka koordynowana miała zrewolucjonizować opiekę zdrowotną w Polsce i jak podkreślają eksperci, rzeczywiście tak się stało. Do tej pory bowiem lekarz POZ mógł zlecić pacjentowi tylko najprostsze badania, jak morfologia krwi, badanie moczu EKG czy rentgen klatki piersiowej, a jeśli pacjent potrzebował badania Dopplerowskiego, EKG wysiłkowego czy Holtera, musiał go kierować do specjalisty, a w tym przypadku kardiologa. Wówczas pacjent czekał na pierwszą dostępną wizytę często nawet kilka miesięcy, a tym czasie niewątpliwie jego stan mógł się pogorszyć i ci, których było na to stać, szli do specjalisty prywatnie lub płacili za badania.
W tym zakresie opieka koordynowana powiększyła lekarzom POZ, a zatem najczęściej specjalistom medycyny rodzinnej, internistom i pediatrom, możliwość diagnozowania i leczenia pacjentów z najbardziej powszechnymi chorobami we własnym gabinecie, a w razie wątpliwości, konsultowania się ze specjalistami. W ramach opieki koordynowanej wyodrębnionych zostało pięć ścieżek diagnostycznych, mianowicie:
- kardiologiczna
- diabetologiczna
- endokrynologiczna
- pulmonologiczna
- nefrologiczna
Takie wyodrębnienie wynikało z tego, iż właśnie choroby serca, cukrzyca, zaburzenia hormonalne, niedoczynność oraz nadczynność tarczycy, są najpowszechniejszymi schorzeniami.
Zatem po wprowadzeniu opieki koordynowanej, pacjenci z najpopularniejszymi chorobami, chociażby kardiologicznymi, takimi jak nadciśnienie tętnicze, migotanie przedsionków, niewydolność serca, przewlekła choroba niedokrwienna serca, nie muszą być wysyłani do specjalistów, a leczą się u swojego lekarza POZ, który może ich wysłać na badania, jakie dotychczas zlecał tylko specjalista. Poza tym w ramach opieki koordynowanej badania wyceniane są niżej, gdzie przykładowo za Holter NFZ płaci 146,00 zł w ramach opieki koordynowanej, a w ambulatoryjnej opieki specjalistycznej już 220,00 zł. Jednak największym zyskiem jest tutaj szybka diagnoza i wdrożenie leczenia u pacjenta, bowiem jeśli na badanie Holter miałby on czekać kilka miesięcy, to jego stan mógłby się pogorszyć i pacjent taki mógłby dostać chociażby udaru, a tak pacjent taki był badany szybko i w dodatku w swojej poradni.
Niewątpliwie zatem opieka koordynowana skraca kolejkę do specjalisty i to nawet dziesięciokrotnie. Jak zauważa Filip Pawliczak, od ponad roku konsultujący pacjentów kardiologicznie w kilku poradniach POZ, spośród konsultowanych obecnie pacjentów w ramach opieki koordynowanej jedynie 10,0% wymaga skierowania do kardiologa i leczenia w ramach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej. Są to osoby z wadami wrodzonymi czy też wymagające wszczepienia rozrusznika. Zatem generalnie opieka koordynowana jest tutaj znacznie bardziej efektywna i opłacalna zarówno dla systemu, jak i korzystna dla pacjenta.
Stąd też, na co zwraca uwagę Filip Pawliczak, ubolewać należy nad tym, iż program, który był słusznie promowany przez resort zdrowia i ogłaszany przez NFZ z wielką pompą, tak naprawdę podupada i jest wygaszany. W sytuacji bowiem, gdy NFZ nie będzie płacić za nadwykonania, lekarze nie będą włączać do opieki koordynowanej większej liczby pacjentów, niż wynika to z kontraktu, tylko wyślą ich do specjalisty. A zatem tym samym wrócimy do sytuacji sprzed wejścia w życie programu opieki koordynowanej.
Jednocześnie, na co zwraca uwagę Joanna Zabielska-Cieciuch, lekarz rodzinny oraz ekspert Federacji Porozumienie Zielonogórskie, prowadząca placówkę POZ w Białymstoku, lekarzom będzie też trudno wytłumaczyć pacjentom, którzy przyzwyczaili się, że wiele badań mogą wykonać u swojego lekarza rodzinnego, że teraz znów muszą się zapisywać do specjalistów. Tym bardziej, że medycy rodzinni są niewątpliwie zżyci ze swoimi pacjentami i leczą ich często nawet przez kilkadziesiąt lat.
Niestety przedstawiciele NFZ nie płacąc za nadwykonania tak naprawdę zniechęcają kolejne poradnie do przyłączania się do programu związanego z opieką koordynowaną. Tutaj należy podkreślić, że samo przyłączenie się jest również wysiłkiem organizacyjnym, bowiem nie tylko należy zainwestować w sprzęt i podpisać umowę z laboratorium, lecz także pozyskać do współpracy specjalistę, co wcale nie jest takie proste.
W powyższym aspekcie pozyskanie specjalisty, który będzie konsultował, jest szczególnie trudne poza wielkimi ośrodkami klinicznymi, na terenach wiejskich, jednakże lekarze rodzinni robią wszystko, by tych specjalistów jednak pozyskać.
Wygaszania programu związanego z opieką koordynowaną najbardziej obawiają się jednak pacjenci. Jak bowiem podkreśla Szymon Chrostowski, prezes Fundacji Wygrajmy Zdrowie, niewątpliwie opiekę koordynowaną w POZ porównać można do szybkiej ścieżki onkologicznej i wprowadzenia karty diagnostyki i leczenia onkologicznego DILO, która znacznie skróciła czas oczekiwania na diagnostykę i wdrożenie leczenia, ratując tym samym tysiące ludzi. W tym aspekcie zapewne wygaszanie opieki koordynowanej ten trend skutecznie odwróci.
Podsumowując, poprzez niepłacenie ze strony NFZ za nad wykonania związane z opieką koordynowaną, mamy tak naprawdę do czynienia z jej wygaszaniem. Niestety spowoduje to ponowne znaczne wydłużenie kolejek do specjalistów oraz wydłużenie czasu na właściwą diagnozę i wdrożenie leczenia u pacjentów. Trudno w zasadzie zrozumieć dlaczego taką politykę prowadzą przedstawiciele NFZ, bowiem sam program opieki koordynowanej jest bardzo pozytywnie oceniany zarówno przez specjalistów, lekarzy, jak i również pacjentów. Pozwolił on bowiem na znaczne skrócenie czasu na dokonanie właściwej diagnozy i jest również bardziej opłacalny dla samego funduszu.