Trwa obecnie walka z portalami internetowymi, które zajmują się wystawianiem recept, czyli tak zwanymi receptomatami. W tym kontekście istotny jest wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z Warszawy, gdzie stwierdzono, iż receptomaty nie mogą wydawać recept na środki psychotropowe, opioidy oraz medyczną marihuanę, bez zbadania pacjenta.
Co jest istotne w kontekście walki prowadzonej w naszym kraju z receptomatami, wystawiającymi recepty na leki psychotropowe?
Jak podkreśla Rzecznik Praw Pacjenta Bartłomiej Chmielowiec, jego urząd podejmuje coraz bardziej intensywne działania wobec portali internetowych, działających w formie receptomatów, które wystawiają recepty na leki opioidowe, psychotropowe oraz marihuanę medyczną, bez badania pacjenta bądź też bez wcześniejszego potwierdzenia leczenia w dokumentacji medycznej.
Jest to o tyle istotne, iż sędziowie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie oddalili skargę gdańskiego przedsiębiorstwa, wystawiającego recepty za pośrednictwem portali internetowych, na decyzję Rzecznika Praw Pacjenta, który to uznał, iż przepisywanie leków na receptę bez zbadania pacjenta, jedynie na podstawie ankiety online, narusza zbiorowe prawo pacjentów do świadczeń zdrowotnych, o którym mowa jest w art. 8 ustawy o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta.
Jak podkreśla Bartłomiej Chmielowiec, w ustnym uzasadnieniu sędziowie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie w całości potwierdzili stanowisko Rzecznika Praw Pacjenta i wyrok jest bardzo mocnym dowodem na to, że racja jest po stronie tegoż urzędu, dając podstawy do dalszych działań w stosunku do innych receptomatów, licznie działających w naszym kraju.
W powyższym zakresie Bartłomiej Chmielowiec zauważa, iż urząd Rzecznika Praw Pacjenta z niecierpliwością oczekiwał na rozstrzygnięcie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z Warszawy, wiedząc, iż będzie ono wręcz papierkiem lakmusowym dla innych decyzji w Polsce. Wprawdzie nie ma w Polsce prawa precedensowego, lecz jeśli pierwszy skład Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie potwierdził stanowisko Rzecznika Praw Pacjenta, to urzędnicy tegoż urzędu są przekonani, iż Naczelny Sąd Administracyjny również potwierdzi to stanowisko, nawet w przypadku potencjalnej skargi kasacyjnej. Jednocześnie warto zauważyć, iż biuro Rzecznika Praw Pacjenta prowadzi obecnie kilkanaście postępowań w sprawie receptomatów, które wydają recepty na środki psychotropowe, opioidy czy też marihuanę medyczną, bez właściwego badania pacjenta.
Bartłomiej Chmielowiec podkreśla, iż pracownicy biura Rzecznika Praw Pacjenta mają już opracowany gotowy schemat działania, jednakże tak jak w przypadku kontroli, kontrolujący nie ujawniają jej szczegółów, tak również i urzędnicy tego urzędu nie chcą ujawniać poszczególnym przedsiębiorstwom prowadzącym portale internetowe do wystawiania recept w formule online szczegółów, by mogły się one przygotować i usunąć usterki tuż przed sprawdzeniem, a następnie powrócić do swojej działalności. Obawiać powinny się przede wszystkim te platformy internetowe, które wypisują recepty bez badania pacjenta, a jedynie na podstawie formularza i deklaracji, że pacjent już wcześniej przyjmował lek.
Bartłomiej Chmielowiec zauważa, iż urzędnicy do działań kontrolnych będą podchodzić bez żadnej taryfy ulgowej, bowiem już dziś widoczne są skutki nadużywania leków na receptę, gdzie wystarczy spojrzeć chociażby na to, co dzieje się w Stanach Zjednoczonych, gdzie coraz więcej ludzi jest uzależnionych od opioidów. Tutaj warto podkreślić, iż zarówno środki psychotropowe, opioidowe, jak również marihuana medyczna, powinny być używane jedynie w ściśle określony sposób. W tym aspekcie e-recepta jako taka jest świetnym rozwiązaniem, lecz nie wolno w tym zakresie tolerować żadnych nadużyć.
Co jeszcze jest istotne w kontekście walki z receptomatami, wydającymi recepty na leki psychotropowe?
Generalnie na podstawie danych firmy analitycznej PEX stwierdzić można, iż w maju 2024 roku apteki sprzedały pacjentom niecałe 162,0 tys. opioidów, podczas gdy rok wcześniej było to 157,0 tys. opakowań. Z kolei w maju 2022 było to 142,0 tys. opakowań, a w maju 2021 128,0 tys. opakowań. Dane te pochodzą tak naprawdę z 60,0% z wszystkich aptek w Polsce, przy czym specjaliści PEX podkreślają, że 85,0% opioidów jest sprzedawanych do szpitali.
W powyższym aspekcie warto zwrócić uwagę na zdanie Jakuba Kosikowskiego, rezydenta onkologii klinicznej oraz rzecznika Naczelnej Izby Lekarskiej, który podkreśla, iż platformy internetowe wystawiające e-recepty przejęły wręcz całą nielegalną sprzedaż medycznej marihuany. Tutaj podkreśla on, iż gdy zaczynał pracę w konopnej poradni leczenia bólu, większość pacjentów stanowili symulanci, wymyślający objawy, by wyłudzić medyczną marihuanę. W sytuacji natomiast, gdy pojawiły się w naszym kraju receptomaty, które nazywać można wręcz „marihuanomatami”, pacjenci ci całkowicie zniknęli. Okazuje się bowiem, iż nie opłaca im się płacić 250,0 zł za wizytę u lekarza, skoro w owym „marihuanomacie” za kilkadziesiąt złotych mają receptę i to bez żadnego tłumaczenia się lekarzowi.
Niewątpliwie sprawa nieuczciwych praktyk przedsiębiorstw, prowadzących portale internetowe, gdzie funkcjonują reptomaty, jest już poruszana od wielu miesięcy w różnych środowiskach i zakresach. Te nieuczciwe praktyki dotyczą przede wszystkim wypisywania recept na silne środki psychotropowe, bez konsultacji pacjenta. Jakub Kosikowski podkreśla, iż bezczynność urzędników Ministerstwa Zdrowia w kwestii receptomatów zdecydowanie martwi przedstawicieli samorządu lekarskiego. Niestety zarówno za czasów poprzedniego rządu, jak i również obecnego, walka z nieuczciwymi praktykami przedsiębiorstw, prowadzących receptomaty, nie stanowi priorytetu podejmowanych działań, a być może powinna.
Podsumowując, w Polsce mamy do czynienia z walką, toczoną głównie obecnie przez Rzecznika Praw Pacjenta, z przedsiębiorstwami prowadzącymi portale internetowe, gdzie uzyskać można e-recepty. Chodzi tutaj głównie o to, iż za pośrednictwem tak zwanych receptomatów uzyskać można recepty na środki psychotropowe, opioidy oraz medyczną marihuanę i to bez faktycznego zbadania pacjenta. W tym względzie zapadł niedawno wyrok, gdzie sędziowie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie uznali, iż Rzecznik Praw Pacjenta ma słuszność, uznając działanie w postaci wystawiania leków na receptę bez badania pacjenta, jedynie na podstawie ankiety online jako naruszenie zbiorowego prawa pacjentów do świadczeń zdrowotnych. Zatem spodziewać się należy dalszej walki ze strony Rzecznika Praw Pacjenta, przy czym niestety jest on w tym zakresie osamotniony, co niewątpliwie nie jest dobrym prognostykiem na skuteczne przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom.