Od 1 stycznia 2024 roku nastąpiły zmiany w zakresie odpłatności za nocne i świąteczne dyżury aptek. W tym kontekście nowe przepisy obowiązują już od początku roku, natomiast w pełni zaczną one działać z pewnym opóźnieniem.
Co zatem zmieniło się od 1 stycznia 2024 roku w sferze funkcjonowania aptek?
Zasadniczo od 1 stycznia 2024 roku za nocne i świąteczne dyżury aptek w miastach powiatowych liczących mniej niż 40 tys. mieszkańców zapłaci Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Jest to bezpośredni efekt wejścia w życie części przepisów tak zwanej dużej nowelizacji ustawy refundacyjnej, a konkretnie chodzi o zmianę ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1938). Nowa regulacja obejmuje jednakże jedynie jedną placówkę w powiecie i to tylko w sytuacji, gdy konieczność jej otwarcia będzie wynikała z potrzeb mieszkańców.
Na oficjalnych stronach Ministerstwa Zdrowia znaleźć można informację, iż obowiązek sporządzenia analizy stopnia zaspokojenia potrzeb mieszkańców w zakresie konieczności dyżuru apteki ciążył będzie na władzach powiatu. W sytuacji, gdy analiza wykaże brak dodatkowego zapotrzebowania na nocną aptekę w danym powiecie, wówczas nie ma tam obowiązku wyznaczenia dyżurów, nawet jeżeli siedzibą powiatu jest miasto równe albo mniejsze niż 40 tys. mieszkańców.
Zgodnie z nowymi regulacjami NFZ zapłaci za 4 godziny dyżuru apteki w dzień wolny od pracy w przedziale od godziny 10:00 do 18:00 oraz za zaledwie 2 godziny w porze nocnej w przedziale od 19:00 do 23:00. Wynagrodzenie za pracę całej apteki wynieść ma 3,5% miesięcznej wartości pensji minimalnej, co w przeliczeniu od 1 stycznia bieżącego roku będzie wynosiło około 148,00 zł.
Jednocześnie przepisy dopuszczają, by zarządy powiatów wyznaczały dyżur wykraczający poza ramy wskazane przez ustawodawcę, jednak dodatkowe godziny nie będą już wówczas finansowane przez NFZ. W takim przypadku wynagrodzenie powinno zostać wypłacone z kasy samorządów w kwocie nie mniejszej niż ta płacona przez NFZ, jednakże nie wiadomo skąd władze powiatu miałyby czerpać środki na tego rodzaju nowe wydatki.
Jakie zatem wątpliwości zgłaszane są już obecnie odnośnie do nowych przepisów w zakresie dyżuru aptek?
Zasadniczo farmaceuci i właściciele aptek mają wiele praktycznych wątpliwości odnośnie do funkcjonowania nowych przepisów. Jak podkreśla Mariusz Politowicz, farmaceuta i właściciel apteki w Pleszewie oraz członek Naczelnej Rady Aptekarskiej, w ustawie nie określono w precyzyjny sposób chociażby tego czy w dzień wolny od pracy poza dyżurami w godzinach od 10:00 do godziny 18:00 ma się odbywać również dyżur nocny.
W tym miejscu warto podkreślić, iż wątpliwości te postanowili rozwiać urzędnicy Ministerstwa Zdrowia i w serii pytań oraz odpowiedzi, opublikowanych niedawno na stronach internetowych tegoż ministerstwa, wskazano, iż w dniu wolnym od pracy musi być pełniony dyżur zarówno dzienny, jak i nocny. Jednocześnie doprecyzowano, że obu rodzajów dyżuru nie musi pełnić po sobie ta sama apteka, a zatem w praktyce oznacza to, iż jeden punkt dyżurować może w dzień wolny od pracy przez 4 godziny w przedziale od 10:00 do godziny 18:00, natomiast inna placówka przez 2 godziny w porze nocnej, czyli od 19:00 do 23:00. Urzędnicy resortu zdrowia wskazali jednocześnie, iż apteka dyżurująca może, choć nie musi, mieścić się w mieście będącym siedzibą danego powiatu.
Przewiduje się, iż w pierwszej kolejności do dyżurowania wyznaczane będą apteki, które same zgłoszą takową chęć. Natomiast w przypadku braku zainteresowania to zarząd powiatu wyznaczy placówkę do nocnej bądź też świątecznej obsługi pacjentów. Problem z takim brzmieniem nowych regulacji polega na tym, iż podobnie jak w przypadku starych przepisów, władze samorządowe nie otrzymały prawnych narzędzi służących do rzeczywistego egzekwowania obowiązku dyżurowania przez apteki.
Tym samym w praktyce okazać się może, iż aptekarze, tak jak do tej pory, pomimo ustalonego przez władze powiatu harmonogramu, nie otworzą nocą swoich placówek.
Jednocześnie warto podkreślić, iż na pełen efekt działania wchodzących w życie nowych przepisów przyjdzie nam jeszcze poczekać, bowiem urzędnicy resortu zdrowia wyjaśnili, iż właściciele aptek będą mieli czas do 31 stycznia 2024 roku na przekazanie zarządom powiatów rozkładu pracy swoich placówek i na ich podstawie podjęte zostaną uchwały wyznaczające apteki, które będą odbywały dyżury.
Jakie jeszcze zmiany zawiera wspomniana duża nowelizacja ustawy refundacyjnej?
Otóż w ramach dużej nowelizacji ustawy refundacyjnej znalazły się również przepisy dotyczące producentów oraz dystrybutorów leków. Wiele z tych przepisów, jak chociażby te mówiące o obowiązku dostarczenia równych ilości tak zwanych leków deficytowych do 10 największych hurtowni w kraju, chociaż weszły w życie od 1 stycznia bieżącego roku, to bez wydania rozporządzenia niestety nie obowiązują.
Zmieniły się również zasady ustalania przez urzędników resortu zdrowia list refundacyjnych i zyskali oni prawo między innymi do zmieniania podstaw limitów w finansowaniu refundowanego leku w trakcie okresu refundacyjnego. W tym kontekście producenci farmaceutyków mają obawy, iż nowe uprawnienie ministra zdrowia pozbawi ich de facto przewidywalności w prowadzeniu biznesu i możliwości planowania produkcji.
Jak podkreśla Irena Rej, prezes Izby Gospodarczej „Farmacja Polska”, najgorsze w tym wszystkim jest to, iż tak naprawdę nikt nie jest w stanie obecnie dać wiążącej wykładni nowego prawa. Nie wiadomo zatem jak realizować już obowiązujące niektóre nowe przepisy i w jakim zakresie, a przecież można na producentów nakładać już surowe kary administracyjne. Jednocześnie nie wolno karać za niedopełnienie obowiązków, które są niezrozumiałe.
W związku ze zmianą władzy w Polsce również w Ministerstwie Zdrowia następują roszady kadrowe, jednakże nadal, pomimo tego wszystkiego, nie nadesłano odpowiedzi na kilkadziesiąt zapytań producentów oraz dystrybutorów farmaceutyków, dotyczących interpretacji niejasnego dla nich prawa, które od 1 stycznia bieżącego roku po prostu obowiązuje.
Niestety pisma w tej sprawie pozostają bez odpowiedzi już od ponad 3 miesięcy, a przedstawiciele producentów farmaceutyków tłumaczą, iż w przypadku funkcjonowania wielorakich interpretacji prawniczych, tylko ta zaproponowana przez urzędników resortu zdrowia może okazać się rozstrzygająca. Przy okazji warto być może przypomnieć, iż wciąż nie ruszyło udzielanie rabatów na tak zwane leki polskie, a zgodnie z ustawą upusty te miały być przyznawane od początku listopada ubiegłego roku. Tym samym wdrożenie w życie dużej nowelizacji ustawy refundacyjnej określić można po prostu jako jeden wielki chaos.
Podsumowując, od 1 stycznia bieżącego roku obowiązuje wiele nowych przepisów zawartych w dużej nowelizacji ustawy refundacyjnej. Zmiany dotyczą wielu dziedzin związanych z lekami i ich odpłatnością, ale również i funkcjonowania aptek. Od początku obecnego roku za nocne oraz świąteczne dyżury aptek w miastach powiatowych liczących mniej niż 40 tys. mieszkańców zapłaci Narodowy Fundusz Zdrowia, jednakże jeden punkt apteczny dyżurować może w dzień wolny od pracy przez 4 godziny w przedziale pomiędzy 10:00, a 18:00, natomiast inna placówka może dyżurować zaledwie przez 2 godziny w porze nocnej, czyli od 19:00 do 23:00. Niestety również i na tym polu jest wiele niewyjaśnionych kwestii oraz pojawiających się wątpliwości.