Zmiany w zasadach leczenia niepłodności

Już niedługo możliwe są zmiany w zakresie leczenia niepłodności. Urzędnicy Ministerstwa Zdrowia proponują, by Narodowy Fundusz Zdrowia finansował badanie nasienia. Eksperci oceniają, iż jest to krok w dobrym kierunku, jednak nikt nie ma złudzeń, że potrzebne są tutaj zarówno systemowe wsparcie leczenia niepłodności, jak i powrót finansowania metod in vitro.

Co zatem wiemy dziś o potencjalnych zmianach w zakresie leczenia niepłodności?

Zasadniczo trwają obecnie konsultacje projektu rozporządzenia ministra zdrowia, zmieniającego rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej. W tym zakresie mamy do czynienia z dodaniem badania nasienia do katalogu świadczeń finansowanych z pieniędzy publicznych.

W tym kontekście dr nauk medycznych Grzegorz Mrugacz, specjalista do spraw leczenia niepłodności, dyrektor medyczny kliniki Bocian, pozytywnie ocenia taką zmianę, bowiem badanie nasienia jest podstawą w diagnostyce niepłodności u mężczyzn. Zatem zwiększenie dostępności tego typu usługi wydaje się krokiem w dobrym kierunku, jednakże pamiętać należy o tym, iż nie tylko kwestie finansowe odgrywają tutaj ważną rolę w zakresie problemów z badaniem nasienia. W sytuacji bowiem, gdy pojawiają się trudności z uzyskaniem ciąży, zdecydowanie szybciej kobiety podejmują diagnostykę w kierunku niepłodności, natomiast warto byłoby, by mężczyźni podeszli do badania nasienia również w pierwszej kolejności, gdyż to pozwala wykluczyć bądź potwierdzić czynnik męski, odpowiadający za bezskuteczne starania o dziecko.

Jak jednak podkreśla dr nauk medycznych Łukasz Sroka, dyrektor medyczny klinik Invimed, specjalista ginekolog-położnik, finansowanie badania nasienia przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) jest stanowczo niewystarczającym krokiem w odniesieniu do zmian w zakresie leczenia niepłodności. Takie badanie powinno być w koszyku świadczeń gwarantowanych już od wielu lat i należy mieć nadzieję, że projekt obecnego rozporządzenia ministra zdrowia nie ma pełnić jedynie funkcji zagłuszającej potrzebę refundowania bardziej zaawansowanych metod diagnostycznych, a przede wszystkim terapeutycznych, w tym chociażby metody in vitro.

Co zatem powinniśmy wiedzieć o problemach z niepłodnością oraz dzietnością w Polsce?

Otóż generalnie dane dotyczące dzietności w Polsce są zatrważające. Poniższa tabela prezentuje nam liczbę urodzeń na przestrzeni ostatnich lat oraz współczynnik dzietności, określający przeciętną liczbę dzieci, które urodziłaby kobieta.

Ważnym jest też, iż ponad 22,0 tys. dzieci urodziło się w Polsce dzięki rządowemu programowi refundacji in vitro, który funkcjonował w latach 2013-2016, a 3,0 mln osób w Polsce zmaga się z niepłodnością, co oznacza, iż ma z tym problem co piąta para w wieku rozrodczym.

Niestety wiele par boryka się z problemami niepłodności, lecz mogą one obecnie liczyć jedynie na wsparcie samorządów, a nie rozwiązania obowiązujące wszystkich, niezależnie od miejsca zamieszkania. Z pomocą w tym względzie przychodzą również organizacje pozarządowe. Jak podkreśla Marta Górna ze Stowarzyszenia na Rzecz Leczenia Niepłodności i Wspierania Adopcji „Nasz Bocian”, dostęp do jednego z ponad 40 samorządowych programów finansowania in vitro mają przede wszystkim mieszkańcy dużych miast, a i w nich dostępność miejsc jest zwykle mniejsza, niż realne zapotrzebowanie. Niestety w obecnej sytuacji ekonomicznej leczenie jest coraz większym wyzwaniem i już dziś ośrodki leczenia niepłodności zgłaszają, że coraz więcej pacjentów jest zmuszonych do rezygnacji z rozpoczętego leczenia ze względów finansowych.

W powyższym zakresie uruchomiony w kwietniu bieżącego roku program, w ramach którego można było uzyskać finansowanie jednego ze 100 zabiegów in vitro, cieszył się ogromnym zainteresowaniem. Program ten był skierowany do par z mniejszych miast i miasteczek, gdzie nie ma finansowania samorządowego i gdzie mamy do czynienia z najniższymi dochodami. O skali zainteresowania i potrzeb w tym zakresie świadczy fakt, iż miejsca w programie rozeszły się w niecałą minutę. Jednocześnie warto podkreślić, iż obecnie w programie potwierdzono już 6 ciąż.

Niestety jest to tylko kropla w morzu potrzeb, a obywatelski projekt wprowadzenia finansowania in vitro ze środków publicznych został w połowie lipca skierowany do sejmowej komisji zdrowia i na razie nic więcej w tej sprawie się nie wydarzyło.

Co jeszcze ma znaczenie w kontekście leczenia niepłodności w naszym kraju?

Jak podkreśla dr Łukasz Sroka, Polska jest jedynym krajem Unii Europejskiej, gdzie nie ma systemu refundowania leczenia niepłodności z zastosowaniem procedury in vitro. Ze względu na specyfikę tej metody, poświęcony temu program ministerialny wydaje się być najlepszym rozwiązaniem, dlatego też posłowie, mając na uwadze dobro społeczne oraz korzyści demograficzne, powinni jak najszybciej się tym projektem zająć.

Podobne zdanie ma również dr Grzegorz Mrugacz, wskazując, iż trudności finansowe są tylko jednym z problemów par walczących z niepłodnością, a działający w przeszłości rządowy program finansowania in vitro, cieszył się ogromnym powodzeniem. Program ten pomógł wielu parom, co tylko pokazuje, że tego typu rozwiązania są potrzebne. Obecnie coraz więcej samorządów wprowadza lokalne programy in vitro poświęcone swym mieszkańcom, lecz nie są to jednak programy dostępne dla wszystkich par zmagających się niepłodnością, stąd też korzystnym byłoby rozwiązanie ogólnopolskie, nad którym warto się pochylić, tym bardziej, że niepłodność to choroba, która dotyka tak wiele par w naszym kraju.

Brak finansowania to jak się okazuje nie jest jedyny problem, bowiem w wielu przypadkach ograniczenie we wprowadzaniu rozwiązań systemowych stanowi brak kadry, jak i odpowiedniego zaplecza. Eksperci są jednak zgodni co do tego, iż w Polsce leczymy niepłodność na naprawdę wysokim poziomie. Dr Łukasz Sroka podkreśla, iż metody diagnostyczne oraz terapeutyczne nie różnią się od tych stosowanych w krajach Europy Zachodniej czy też Stanach Zjednoczonych, co też również dotyczy uzyskiwanych wyników, które są na bieżąco poddawane weryfikacji. Porównując się z innymi ośrodkami na świecie nie ma powodów, aby czuć się gorszym pod względem merytorycznym.

Dr Grzegorz Mrugacz podkreśla z kolei, że poprawa dzietności w Polsce jest nie tylko kwestią obszaru leczenia niepłodności, lecz warto również podejmować byłoby działania, by więcej osób miało dostęp do nowoczesnych metod terapii, takich chociażby jak in vitro, jak i specjalistów, którzy znają się na problemach związanych z rozrodczością. Jak zauważa Marta Górna, zaprezentowany na forum Parlamentu Europejskiego „Europejski Atlas Dostępu do Leczenia Niepłodności” pokazuje, iż Polska zajmuje jedno z ostatnich miejsc w Europie pod względem dostępności do leczenia niepłodności. Niestety jednak ma to miejsce głównie z powodu braku finansowania.

Tymczasem wsparcie pacjentów, którzy bezskutecznie starają się o ciążę, jest nie tylko przeciwdziałaniem niepłodności i jego skutkom, lecz również elementem polityki demograficznej państwa. W Polsce mamy najniższy wskaźnik urodzeń od czasów II wojny światowej i jeżeli chcemy, aby rodziło się więcej dzieci, powinniśmy przede wszystkim wspierać tych, którzy marzą o tym, aby zostać rodzicami, a nie przekonywać tych, którzy dzieci nie planują. Zdaniem dr Łukasza Sroki prawo do posiadania dziecka jest jednym z fundamentalnych praw człowieka i nie może być tak, iż przy postępującym spadku dzietności, najbardziej skuteczna metoda leczenia niepłodności nie otrzymuje wsparcia ze strony finansów publicznych.

Podsumowując, trwają obecnie konsultacje rozporządzenia ministra zdrowia zmieniającego rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej i w ramach tegoż rozporządzenia mamy mieć do czynienia ze zmianami w zakresie leczenia niepłodności. Proponowanym jest, aby ze środków publicznych finansować badania nasienia mężczyzn. W tym kontekście eksperci oceniają, że jest to krok w dobrym kierunku, jednak potrzebne są tutaj zdecydowanie większe i bardziej systemowe wsparcie leczenia niepłodności oraz powrót finansowania leczenia in vitro. Bez tego bowiem trudno będzie powstrzymać problemy związane z mniejszą ilością urodzeń w naszym kraju oraz ze spadającym współczynnikiem dzietności. Niestety Polska jest jedynym krajem Unii Europejskiej, który nie ma systemu refundacji leczenia niepłodności z zastosowaniem procedury in vitro na szczeblu ogólnokrajowym.